Het Achterhoeks Museum 1940-1945 heeft in 2006 op een bijzonder prettige wijze met verzetsvrouw en geheim agente Jos Gemmeke samengewerkt voor de expositie “Trouw tot in de Dood” over alle facetten van het verzet in Nederland gedurende de tweede wereldoorlog.

Mevrouw Mulder Gemmeke was een Nederlandse verzetsstrijdster tijdens de Tweede Wereldoorlog. Gemmeke was naast Koningin Wilhelmina de enige vrouw die geëerd was met de Militaire Willems-Orde.

Gemmeke begon tijdens de Tweede Wereldoorlog in Den Haag haar verzetswerk met het verspreiden van de illegale krant Je Maintiendrai, waarvan zij mede-oprichtster was. Ze kon het niet hebben dat een vreemde macht zomaar Nederland  binnen was gevallen en daartegen wilde ze zich verzetten.

Later werkte ze onder de schuilnaam Els van Dalen als koerierster en verbindingsofficier, waarbij zij meerdere malen met de fiets en per trein het transport van radiozenders en andere materialen die vanuit Engeland werden gedropt, naar verzetsgroepen in Nederland verzorgde. In oktober 1944 begaf zij zich per fiets door de vijandelijke linies op weg naar het toen al bevrijdde Brussel om microfilms, die verstopt zaten in haar schoudervulling en poederdoos, af te leveren, bestemd voor het Bureau Bijzondere Opdrachten, de Nederlandse spionagedienst in Londen. Hiervoor moest zij de rivieren oversteken. Bij een brug werd zij door Duitsers aangehouden. Ze zei dat ze naar haar vriendje ging. Net op dat moment kwam er een vliegtuig over die hen beschoot. De Duitsers verscholen zich, zij maakte van het moment gebruik om de brug over te steken. Voor deze actie kreeg zij later de Willems-Orde. Vanuit Brussel vertrok zij naar Engeland, omdat dat de enige manier was om zo snel mogelijk naar Nederland te kunnen terugkeren.
In Londen werd zij door het Special Operations Executive opgeleid tot geheim agent, waarna ze op 10 maart 1945 in een ijskoude stormachtige nacht vanuit een Stirling bommenwerper per parachute bij Nieuwkoop werd gedropt. Bij de landing kwam ze in een sloot terecht. Ze werd door verzetsmensen gered, maar kreeg een infectie. Ze werd beter met behulp van de penicilline die ze naar Nederland had gebracht, maar haar rug werd permanent beschadigd. Twee maanden later was de oorlog gelukkig voorbij.

Expositie “Trouw tot in den dood” 2006.

In 2006 hebben we in het museum de expositie “Trouw tot in den Dood”gehouden.Mevrouw Mulder Gemmeke was een van onze eregasten en ze heeft tevens de openingshandeling verricht in samenwerking met verzetsman Jan Bulthuis.

Ter gelegenheid van die expositie hebben we toen meerdere authentieke objecten van mevrouw Mulder Gemmeke in bruikleen gehad. Hieronder een overzicht van deze bijzondere objecten:1 bakelieten drukplaat met bericht van Koningin Wilhelmina,  1 metalen poederdoos met een barst in de spiegel waarin microfilms werden verstopt, 1 metalen heupflacon voor sterke drank om wakker te blijven, 2 coderingslappen op zijde gedrukt, 1 stoffen embleem een zgn. parawing die ze na het volbrengen van de parachutisten opleiding heeft gekregen, 1 suède geldgordel voor om de heup om ongezien veel geld te kunnen smokkelen onder de kleding en haar miniatuur medaillebar met 3 medailles waaronder de Militaire Willems Orde.

In januari 2007 heb ik de spullen bij haar thuis terug gebracht en ik vroeg haar of het mogelijk was dat ik voor de collectie een van de twee coderingslappen kon krijgen.Tot mijn verbazing stemde ze direct in en zo kwam ik in het bezit van een authentieke coderingslap van geheim agente Sfinx alias Jos Gemmeke.

Ze gebruikte de lappen die op zijde gedrukt zijn om gewone woorden te versleutelen en de berichten zo gecodeerd door te sturen via de zender.

Het leek me bijzonder op zijn plaats om dit object nu te tonen aangezien mevrouw Jos Mulder-Gemmeke op 20 december 2010 is overleden. Moge zij rusten in vrede.

In Memoriam Jos Mulder-Gemmeke

Amsterdam, 3 juni 1922 – Den Haag, 20 december 2010

Zuurstof behandelingsapparaat voor troepen

Een gek object uit onze collectie is dit zuurstof behandelingsapparaat voor Duitse troepen uit 1939. We hebben het al jaren in onze collectie en het is een stuk techniek dat eigenlijk wel interessant is. Deze apparaten konden worden gebruikt in het geval van langdurige bombardementen of grote branden waarbij er een tekort aan zuurstof zou kunnen ontstaan. De manschappen die een tekort aan zuurstof of licht verbrande longen hadden opgelopen konden met dit apparaat weer letterlijk op adem worden gebracht.

Een apparaat wat je niet vaak ziet en zeker niet in een dergelijke complete toestand.

Medailles met een verhaal van een Canadese veteraan.

In 1995 was de Canadese veteraan Garner Tait in Doetinchem op bezoek ter gelegenheid van het 50 jarige bevrijdingsfeest. Hij logeerde bij de heer Schreuder die bij de krant de Gelderlander werkzaam was. Garner Tait had het twee weken lang erg naar de zin in Nederland en nodigde zijn gastheer uit om ook een keer bij hem in Canada op bezoek te komen. In 1996 ging de heer Schreuder twee weken op bezoek bij Garner Tait in Canada. Tijdens een bakje koffie, een uur voordat Schreuder terug moest naar het vliegveld, herinnerde Garner Tait zich iets, hij liep naar de kast en pakte een doosje met allerlei medailles uit de oorlog.

2 maal het Infanterie Sturm Abzeichen in zilver en in brons en een KVK 1e Klasse

Kriegs Verdienst Kreuz

Hij gaf ze aan de heer Schreuder met het verzoek er een goede plek voor te zoeken in Nederland. In de oorlog had hij ze in de buurt van Twello geruild met de bevolking tegen sigaretten en chocolade. Hij vond Duitse medailles leuk als souvenir en nam ze mee naar Canada. 51 jaar later kwamen ze in ons bezit. Bij nadere bestudering zat er één hele vreemde eend in de bijt een medaille van de Pluimvee en Konijnen Fokkers vereniging `DAVO`Deventer. De heer Schreuder begreep er niets van en hij zei dat die er vanaf Canada al tussen had gezeten. Ik vertelde hem dat ik het wel begreep en dat in 1945 een slimme Nederlander wel graag sigaretten wilde hebben maar op dat moment geen Duitse medaille te ruil had. Die Nederlander heeft toen met Garner Tait de konijnen medaille geruild aangezien Garner Tait toch niet kon lezen wat er op stond.

Rode baret van Market Garden

Een zeer gewild verzamelobject is de rode baret van de Britse parachutisten.De rode baret staat symbool voor Britse Airborne veteranen en alles wat met operatie “Market Garden” de Slag om Arnhem te maken heeft.

De rode (maroon) baret voor Engelse luchtlandingstroepen is officieel ingevoerd op 29 juli 1942 op voorspraak van Generaal Browning. Als tweede alternatieve kleur had hij nog blauw achter de hand.

Ze zijn gemaakt van wol en hebben een gladde bovenkant. De voering is van donker katoen en het geheel is afgezet met een bruine of zwarte leren zweetband. De zweetband is hol een daar zit een dunne stoffen veter in die gebruikt kan worden om de maat een beetje aan te passen. De voering is in de meeste gevallen voorzien van een fabrieksstempel, maatvoering en productiejaar. In veel gevallen is dat echter slecht leesbaar als de baretten langere tijd gedragen zijn. Aan de binnenzijde van onze baret is zeer vaag nog de tekst Kangol wear limited 1943 en de Engelse pijl (broad arrow) te zien. Verder heeft de baret twee ventilatiegaatjes afgezet met 2 zwart gespoten messing ringetjes die in de oorlog vaak aan de binnenzijde van de baret versterkt waren met een leren lapje tegen het uitscheuren.

Voor verzamelaars is het van grote waarde om de geschiedenis van een baret te kennen en om een dergelijke baret in zijn historische omgeving te kunnen plaatsen.

De hier getoonde baret uit onze collectie is dan ook authentiek afkomstig uit Oosterbeek en is jaren geleden door de familie Lourens geschonken.

Hij zat in een grote hutkoffer vol met spullen op zolder en werd als speelgoed jarenlang gebruikt door de kinderen en kleinkinderen. Het is daarmee ook de eerste en enige rode baret in ruim 35 jaar verzamelen waarvan ik de herkomst ken. Ook in de hier getoonde baret is de stempeling in de voering nagenoeg niet leesbaar.

Geraadpleegde bron:

Uniforms of WW 2 Tommy by David B. Gordon.

USMC Camillus Vechtmes

Het hier getoonde vechtmes is een ‘gewone’  Mark2, gemaakt door Camillus. Eigenlijk het standaard vechtmes voor Navy en Marine Corps. Tussen 1942 en 1945 heeft de regering zo’n 1,5 miljoen Mark 2’s besteld. De fabrikanten waren o.a. Camillus (meeste), Union Cutlery (Ka-Bar!!), Pal en Robeson. De eerste messen kwamen begin 1943.

In maart 1943 werd vervolgens het nieuwe model M3 vechtmes met de leren M6 schede ingevoerd als standaard US army vechtmes. In 1944 werd de leren schede vervangen door de kunststofschede met canvas koppelhanger.

Voorafgaand aan het officiële model werden er vaak jachtmessen aan het leger geleverd of door de soldaten privé gekocht. De vechtmessen waren bedoeld voor man tot man gevechten en voor persoonlijk gemak.

Het model dat wij in de collectie hebben is een Mark 2  bij Camillus in New York gemaakt.       Dit was het standaard vechtmes voor de USMC United States Marine Corps.

In de leren schede is nog een dienstnummer ingekrast en dat bevestigd de authenticiteit van het mes.

Canadees  schaak en damspel

Een leuk spelletje uit de collectie en een item wat je niet makkelijk tegenkomt.

Het werd in de oorlog door de Y.M.C.A. verstrekt aan de soldaten.

De YMCA (Young Men's Christian Association) is de grootste oecumenisch-christelijkejongerenorganisatie van de wereld met vandaag de dag ongeveer 45 miljoen leden uit meer dan 130 landen.

Tijdens de tweede wereldoorlog verzorgde de YMCA het welzijn voor de soldaten achter het front. Ze verzorgden sport mogelijkheden, filmavonden, concerten en theateravonden. Er was een soort bibliotheekservice waar de soldaten boeken konden lenen. Ook verkochten ze kaartspellen, drank, rookartikelen en spellen.

Het spelletje is nooit gebruikt geweest aangezien alle stenen/stukken nog in het kaartje zitten. Een leuk compact spelletje dat de soldaten zelf konden kopen of van de familie kregen opgestuurd.