Aanwinst mei 2015
Deze maand hebben we een bijzondere aanwinst die naar ons toe kwam naar aanleiding van de diefstal van twee wapens uit ons museum in maart dit jaar.
Het is een kleine collectie afkomstig uit de nalatenschap van de Twentse verzetsman Johan Krabbenbos (geboren 9-11 1902 en overleden 3 maart 1974).
Hij was leider van een van de Twentse verzetsgroepen en zette zich vooral in voor onderduikers. In de jaren 20 van de vorige eeuw was Johan Krabbenbos actief lid van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm en hij bekwaamde zich binnen de Landstorm tot scherpschutter. Na de inval van de Duitsers in Nederland in 1940 zouden gedurende de bezetting vele mannen van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm tot het verzet toetreden. Het voordeel daarvan was dat ze elkaar al kenden en dat ze allemaal een militaire achtergrond en ervaring met wapens hadden.
Het wielrijdersdetachement van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm ca. 1920 met helemaal rechts geknield scherpschutter Johan Krabbenbos.
Brevet van Johan Krabbebos waaruit blijkt dat hij scherpschutter was bij de Bijzondere Vrijwillige Landstorm.
Portret van de familie Krabbenbos ca. 1946 met van links naar rechts:
Jo (Jopie), Alie, moeder Mies Krabbenbos-ten Haaf, Willie en Johan Krabbenbos.
Dochter Jo Krabbenbos (Jopie) geboren op 19 februari 1923 en overleden op 9 mei 1960 was eveneens actief in het Twentse verzet. Zij was een koerierster voor de KP(knokploeg) Twente, samen met koerierster Minie Schreurs, die toen getrouwd was met verzetsleider Johannes ter Horst. Na het huwelijk was Minie bij Johannes ter Horst ingetrokken op Huize Lidwina te Zenderen, bij de familie Hilbrink.
Huize Lidwina te Zenderen.
De villa voor de oorlog
Sietse Hilbrink, die in 1936 met vervroegd pensioen was gegaan en daardoor weinig inkomsten had, betrok de villa samen met zijn vier kinderen en zijn vrouw, die tijdens de economische crisis hulpacties organiseerde voor werkelozen en hun gezinnen. In de prachtige en afgelegen villa vestigden zij een rusthuis voor overwerkte moeders.
Hoofdkwartier van verzet
Toen de tweede wereldoorlog was uitgebroken, verstrekte men eerst onderdak aan KP-Zenderen van verzetsman Johannes ter Horst. De knokploegen van Almelo en Enschede volgden, de laatste omdat het in het eigen hoofdkwartier Holterhof te dicht bij de stad lag en te druk met steeds meer onderduikers. De villa werd voorzien van een elektronisch waarschuwingssysteem, wachtposten en er was contact met paters uit de buurt die inlichtingen verzamelden tijdens hun rondgang door de parochies in de omgeving. Er was zelfs een zendinstallatie met een eigen verbindingsteam die deel uitmaakte van Operatie Jedburgh, waarmee men inlichtingen kon doorseinen naar Londen.
Evacuatie en vernietiging van de villa
Vroeg in de avond van 22 september 1944 werd Ter Horst gearresteerd en besloten de kp’ers Lidwina meteen te ontruimen. De KP moest namelijk nog de ‘oogst’ van een wapendropping door een 'Jedburgh-team' in de nabije buurtschap Tilligte in veiligheid brengen. De Duitsers kwamen nog voordat het gelukt was de villa geheel te ontruimen, niet omdat Ter Horst zou hebben doorgeslagen, maar omdat koerierster Ria Hermans een twaalf man tellend SD-commando erheen leidde. Zij was op 23 september ‘s morgens vroeg opgepakt en is volgens verschillende bronnen onder bedreiging de ‘gids’ geweest, enkele uren na haar aanhouding.
Na een vuurgevecht ontsnapten Henk Michel, Chiel Ploeger en Daan Hillenaar; de laatste door eerst zijn pistool leeg te schieten op de aanstormende SD’ers en daarna een handgranaat tussen hen in te gooien. De bronnen melden niet of niet duidelijk of een aanvaller letsel opliep.
Ook Coen Hilbrink, de zoon van Sietse, vluchtte voor de overmacht. Hij aarzelde toen één van de twee vrouwelijke bewoners, koerierster Hermina Schreurs de echtgenote van Johannes ter Horst bij haar vluchtpoging samen met Jo Krabbenbos om hulp riep en werd toen doodgeschoten. Diens vader Sietse en een andere KP’er, Dirk Cornelis Ruiter, werden diezelfde middag gefusilleerd, nagenoeg zeker vanwege de vele gevonden wapens in huize Lidwina. De beide koeriersters Minie en Jo Krabbebos werden gevangen genomen. Na een uitgebreid verhoor , waarbij ook gemarteld werd, werden de beide vrouwen weer vrij gelaten en de villa werd met springstof opgeblazen.
Huize Lidwina na de terreurdaad van de SD (Sicherheitsdienst) in 1944.
Een echte verzetsfamilie
Naast Johan Krabbenbos en dochter Jopie was er ook nog de zwager van Johan, Harrie ten Haaf, afkomstig uit de Achterhoek en ook die was lid van een verzetsgroep.
Groepsfoto van het Twentse verzet met zittend op de voorgrond links Johan Krabbenbos en zittend derde van links als enige vrouw Jo Krabbenbos en helemaal rechts de burger tussen de marechaussees is zwager Harrie ten Haaf.
De wapens
De aanleiding tot deze schenking was de diefstal van twee wapens uit het museum in maart 2015. De heer van Kuijk (kleinzoon van Johan Krabbenbos) hoorde daarvan en zag dat één van de twee gestolen wapens een FN Browning kaliber 6.35 mm. was. Hij beheerde al jaren een wapenverlof met daarop een aantal wapens van zijn overleden grootvader Johan Krabbenbos. In deze kleine collectie bevond zich ook een FN pistool en dat deed de heer van Kuijk besluiten om de spullen aan onze collectie over te dragen. Daarmee konden we het verlies door de diefstal toch nog enigszins verzachten. In de collectie die we hebben gekregen zitten de volgende wapens.
FN “baby” pistool kaliber 6.35 mm. persoonlijk wapen van Johan Krabbenbos.
Revolver Arminius kaliber 6.35 mm. met holster persoonlijk wapen van Johan Krabbenbos in de oorlog.
Mini pistool HS kaliber .22 (6 mm.) uitstekend te verbergen.
Twee onbekende revolvers welke voor de oorlog veel voorkomende burgermodellen waren. Het is niet bekend of ze in de oorlog gebruikt zijn.
Oorkonde van Johan Krabbenbos voor zijn verdiensten in bij de BS (Binnenlandse Strijdkrachten in Overijssel.
Mobilisatie kruis 1914-1918, BS draagspeld en de herinneringsmedaille t.g.v. het bezoek van Koningin Wilhelmina aan de Landstorm op 2 september 1929 in Overijssel.
De BS draagspeld met de handtekening van Prins Bernhard.
Duits Arbeitsbuch op naam van Dina Gielians. Zij was een huishoudelijke hulp in Duitsland waar zij Herman Krabbenbos leerde kennen die daar ook tewerk gesteld was. Na de oorlog trouwde zij met Herman (broer van Johan) en kwam naar Nederland.
Al met al een buitengewoon interessante collectie van een verzetsfamilie met banden naar het verzet in Twente waar wij ook al meer spullen van hebben in het museum.
Schenking: Familie van Kuijk.
Interessante websites over het Twentse verzet:
Blonde Piet een bijzondere verzetsman
Een leider van de twentse knokploegen